A Galicia , Francisco Añón
Airiños d'a miña terra,
airiños, airiños, aires
airiños, levám'a ela.
Balada
Ay esperta, adorada Galicia,
D'ese sono en q'estás debruzada;
D'o teu rico porvir a alborada
Po-l'o Ceo enxergándose vay.
Xa cantando os teus fillos te chaman,
E c'os brazos en cruz se espreguizan...
Malpocados! O q'eles cobizan
É un bico d'os labios d'a Nay.
----------
D'ese chan venturoso arrincado
Pol'a man d'o meu negro destino,
Hastra mesmo soñando maxino
Eses campos risoños cruzar.
E correr po-l'as hortas e prados,
Onde leda pasou miña infancia,
Respirando a suave fragancia
De xasmin, caravel, azahar.
----------
Cóido ver esas rias serenas,
Escumando con barcos veleiros,
E cantares oir feiticeiros,
Que en ningures tan doces oín.
Inda creo sentir as labercas,
Que pineiran n'os aires cantando,
Cando o sol vay as nubes pintando
D'amarelo, de lume e carmin.
----------
O través d'aguzados penedos
Penso ver empinados petoutos,
Viñas, hortas, devesas e soutos,
Q'apouvigan os ventos d'o Sul.
E saltando regueiros e valos,
Cata xa outros bós horizontes,
Outros veigas, mariñas e montes,
Que se perden n'a brétema azul.
----------
Soño ahí q'entre verdes pereiras
Fouliadas alegres escoito,
Cando o Ceo se reviste de loito
N'as poéticas noites d'o bran.
E q'en medio de nenas garridas
Canta un mozo con voz pracenteira,
Para o lado tumbada a monteira,
Un-a orella tapando c'a man.
----------
Eu soñey ver n'a cume d'o Pindo,
Adornados de mirto e loureiros,
Escritores poetas guerreiros,
Que sorrindo se daban a man.
Eran eses os fillos mais caros,
Que d'a Patria aumentaron a gloria:
Os seus nomes n'os fastos d'a historia
Con diamante grabados serán.
----------
E dimpois un-a endrómena rara
Vin moverse con agoa fervente
E silvando com'unha serpente,
Como un lóstrego os campos cruzou.
Era aquel o porvir que xa soa
E d'as probes aldeas fay vilas...
Adios cantos e Musas tranquilas!
O imperio d'a industria empezou.
----------
Acordey... O meu soño dourado,
Como fume pasou de repente,
E magoado o meu peito se sente
De soidades e amor palpitar.
Marmurey- ¡adorada Galicia!...
(E d'os ollos chovíanme as bágoas).
¡Quén pudera beber tuas agoas,
E teus aires feliz respirar!!!
----------
De ti lonxe, querido corruncho,
Eu morréndome estou d'amargura,
Como a froita que vay xa madura,
E entre silvas o vento guindou.
¡Teño envidia d'a libre andoriña,
Q'ahí chega por todo-l'os mayos!...
¡Teño envidia d'as nubes e rayos,
Q'o Sudeste a esas terras levou!...
A ti voa entre ardentes suspiros,
Sobre as trémulas alas d'o vento,
A soidade d'o meu pensamento,
Que decote cravado está en ti!!
Por diversos paises que eu vaya,
Ti serás miña doce memoria...
¡Mesmo entrar non quixera n'a gloria
Sin primeiro pasar por ahí!!!
Francisco Añón Paz
Comentario literario para bacharelato: "A
Galicia" F. Añón
O poema titulado "A Galicia" ,
premiado cun accésit nos Xogos Florais de 1861, de Francisco Añón, un dos
poetas máis importantes do Perrexurdimento, movemento literario xurdido en
Galicia no séc. XIX, grazas ao nacemento do galeguismo, é un himno. É dicir,
unha composición solemne na que se enxalza a Galicia.
O poeta, de ideoloxía liberal, participou no
movemento chamado provincialismo, que defendía a unidade territorial, cultural
e económica de Galicia (opoñíanse á partición en provincias e defendían a
necesidade de levar o galego ao ensino) e recuperou o uso do galego como lingua
literaria. Tivo unha biografía azarosa e aventureira, sendo desterrado a
Portugal pola súa participación no levantemento militar de 1846, que rematou co
fusilamento dos seus cabecillas (os mártires de Carral). Viaxou a Londres como
secretario dun lord inglés. Tamén foi desterrado ou fuxiu de Portugal por
publicar un poema coñecido como Hino dos povos. Non é que fose un liante; é que
a liberdade de expresión non era o forte no século do absolutismo!
A súa obra poética publicouse espallada en
revistas e xornais, non sendo recollida en libro ata despois da súa morte
(publicación póstuma en 1878).
Podedes ler máis información sobre o autor e
tamén ver unha foto pouco coñecida del aquí.
No texto demostra un gran dominio da linguaxe
e un coñecemnto do mundo clásico, como corresponde a un home cunha profunda
formación lingüística que cultivou a poesía en tres idiomas: galego, portugués
e castelán.
En canto ao xénero literario, pertence á
poesía lírica, xa que nel predomina a expresión dos sentimentos por parte do
autor.
A perspectiva adoptada é a da 1ª persoa, como
observamos nos verbos ou nos determinantes: coido, meu, vin...etc. esta
diríxese a un interlocutor mudo: Galicia.
A temática é variada: social (situación de
Galicia, cambios grazas á industria), intimista (situación anímica do poeta,
costumista (paisaxe e tradicións que debuxan unha imaxe da terra). Os temas
tamén son varios, aínda que un sería o principal e os outros secundarios: a
situación de decadencia de Galicia, os sentimentos do autor polo seu desterro,
ou pintura da paisaxe e costumes, a chegada da industria e os cambios que
aporta.
A estrutura
Podemos dividir o texto tendo en conta a súa
temática en varias partes:
- a 1ª comprende a estrofa 1, onde fala da
situación de postración de Galicia, que empeza a cambiar.
- a 2ª abrangue as estrofas 2, 3 e 4, 5 e 6 que tratan sobre a visión de Galicia do
poeta (vista desde a distancia nun soño).
- a 3ª abrangue a estrofa 7, onde fala dos
cambios que introduciu a chegada da industria.
- a 4ª son o resto das estrofas (8, 9 e 10),
que tratan sobre os sentimentos do autor ao espertar do soño: dor, desexo de
voltar, saudade.
Argumento
O poeta convida a Galicia a espertar da
postración en que se atopa, porque xa se entrevén sinais dos novos tempos que
chegan. A continuación fala da súa nostalxia pola terra onde foi feliz na
infancia e describe a súa beleza e características. Un capítulo importante no
que é Galicia resérvallelo aos personaxes ilustres da terra, que lle deron
valor e prestixio. Fala da chegada da industria e os cambios que supón e dos
seus sentimentos de angustia e desexo de volver a ela antes de morrer.
Análise da linguaxe
Comeza o poema cunha interxección
("Ai!"), coa que o poeta expresa os seus sentimentos de dor. Vén logo
o imperativo: esperta (función apelativa da linguaxe: chamada de atención ao
receptor) e a continuación a aposición "adorada Galicia". É unha
apóstrofe, coa que indica o seu profundo amor á terra (non é só amor, é un grao
máis: a adoración; idolátraa).
Logo explica por que é importante que Galicia
reaccione: empézanse a ver (enxergar= entrever, albiscar) sinais de mellora que
conducirán a un futuro venturoso para a nosa terra ("do teu rico porvir a
alborada": metáfora: alborada=comezo, inicio; do teu rico porvir,
hipérbato, e adxectivo anteposto ao nome: valor subxectivo). Esa nova situación
faise patente pola alegría que amosan os galegos, que cantan e se dispoñen a
mostrarse activos (espreguízanse·) ao tempo que amosan o seu desexo de
recoñecemento e amor de parte da patria (metáfora e personificación: Galicia é
a nai e os galegos desexan os seus bicos. Pode falarse tamén de metonimia: Fala
de Galicia,o territorio, cando en realidade se refire aos seus habitantes, a
quen pretende concienciar.
A seguir empeza a expoñer que lle sucede:
lamenta estar lonxe da terra (unha circunstancia real que lle ocorreu: exilio)
e desde ese afastamento dá a visión da súa Galicia soñada. Comeza falando do
paraíso perdido da infancia (antítese: chan venturoso/negro destino). De novo
aparecen personificacións que dan unha visión amable de Galicia: campos
risoños; onde leda pasou miña infancia, hai un hipérbato que sitúa o adxectivo
no comezo da oración para facer énfase nel. Remata a estrofa con novas
pinceladas sensoriais que amosan Galicia como un lugar paradisíaco de suaves e
agradables recendos (respirando a suave fragancia/ de xasmín, caravel,
azahar:enumeración asindética, ritmo áxil).
Segue a descrición da paisaxe galega
centrándose agora nas paisaxes máis características (mar, barcos, ceo),
mediante sensacións visuais e auditivas que dan unha idea da súa beleza (coas
palabras deseña paisaxes que imaxinamos perfectamente; remata cunha enumeración
das cores do solpor (cando o sol vai as nubes pintando /de amarelo de lume e
carmín.)
A continuación, segue falando doutras paisaxes
características galegas, amosando a súa variedade: hai montañas, penedos, pero
tamén veigas, vales, viñas, soutos, devesas. De novo usa a enumeración para
amosar a riqueza da nosa terra e tamén fai valoracións positivas desta medainte
a adxectivación: bos horizontes. Tamén hai alusión a sensacións visuais:
brétema azul.
Pasa logo a mencionar sensacións auditivas e
visuais agradables relacionadas coa terra, que lembran a alegría das festas
populares (foliadas alegres escoito, voz pracenteira, contrasta con cando o ceo
se viste de loito).
Finalmente, remata a visión do seu soño coa
lembranza dos persoeiros que deron fama e prestixio á nosa terra, que el sitúa
no mítico monte Pindo, asociado a crenzas populares e tradicións. Isto ten
relación co monte Olimpo, onde se situaban os deuses gregos, e tamén é unha
reminiscencia clásica que os personaxes gloriosos se adornen con mirtos e
loureiros. Nesta estrofa usa un léxico culto: metáfora os fillos máis caros
(=os fillos máis queridos); os fastos da historia (=as celebracións, as datas
sinaladas). Os feitos protagonizados por estes personaxes quedarán gravados con
diamante: iso dá unha idea do aprecio (diamante: connotacións dureza, luxo,
prestixio) que merecen segundo el estes persoeiros, cuxo recordo permanecerá
sempre vivo para os galegos.
A chegada do tren (metáfora:andrómena rara;
comparación asubiando como unha serpente: o tren preséntase como algo ruidoso e
ameazador) muda a paisaxe (das aldeas fai vilas) e remata coa tranquilidade e a
paz das que falaba antes, o que influirá na inspiración do poeta: adeus cantos
e musas tranquilas.
Na última parte do poema, o poeta esperta do
soño e entón aparece outra visión de Galicia, máis real e tamén máis sombriza:
esvaécese o seu soño "dourado" cunha estraña rapidez (comparación:
como fume pasou de repente) e imponse a dor e o pranto (hipérbole e hipérbato:
dos ollos chovíanme as bágoas; magoado o meu peito se sente; metonimia:
normalmente dise que a mágoa ou os sentimentos están no corazón, e o peito será
o continente, cando se quere falar do contido). Séntese como un refugallo
abandonado á súa sorte e sente envexa da liberdade das andoriñas que poden
voltar á terra cada primavera (maio por primavera, parte polo todo, metonimia).
O recurso morfosintáctico do paralelismo sérvelle para insistir na idea de
envexar outros seres ou elementos como as nubes e raios que se moven con
liberdade para ir á terra.
El só pode ir a Galicia a través da saudade do
seu pensamento (a saudade do seu pensamento voa, personificación) que
obsesivamente se sitúa en Galicia. O desexo de voltar é tan forte que valora
máis volver á terra que entrar no ceo (metáfora: a gloria, o paraíso, a
felicidade eterna).
Hai certa estrutura circular, xa que nas
últimas estrofas repítese a expresión "adorada Galicia" do comezo e o
poeta volve dirixirse a Galicia como o seu interlocutor (De ti lonxe...A ti
voa...).
No nivel léxico semántico destaca o uso dos
seguintes campos semánticos: paisaxe, tradicións, sono e soño (sono= decadencia
de Galicia, actitude pasiva; soño: imaxe idealizada); felicidade e tristeza, e
verbos de sentido: ver, oír, sentir..., que teñen que ver cos núcleos
relevantes de contido do texto.
No nivel morfolóxico destaca a abundancia de
substantivos e adxectivos, relacionada coa descrición da paisaxe e
características de Galicia. Ás veces hai
enumeracións asindéticas e outras veces rematan coa conxunción ao final. É
frecuente o uso do hipérbato e tamén os encabalgamentos. Mostran que ao poeta
lle custa conter as súas emocións, que ás veces amosa de maneira desbordante.
No nivel fónico, o poema está formado por 10
estrofas de versos na maioría decasílabos, agrupados de oito en oito (oitava),
con rima consonante coa seguinte distribución:ABBCDDDC, EFFGEAAG, ...As
estrofas presentan rimas diferentes e hai algún verso solto (ex. o rematado en
garridas, vs. 34).
Conclusión: o poeta logra transmitirnos as
emocións encontradas que esperta nel Galicia mediante unha linguaxe rica en
léxico e tamén en recursos literarios, pero ao tempo fácil de entender, xa que
usa un léxico concreto que representa a realidade do que é a Galicia que todos
coñecemos: mar, veigas, bosques, auga, aires, festas populares, fermosos
solpores... e dá unha visión esperanzadora dela, sempre que os galegos sexamos
conscientes do que somos e o que valemos e loitemos polo futuro.
Comentarios
Publicar un comentario